Ön Çapraz Bağ Yaralanması
Ön çapraz bağ yaralanması , diz ekleminde femur ve tibia kemiklerini birbirine bağlayan yapılardan birisidir. Dizin normal işlev görmesi için çok önemli olan bu bağ, tibianın öne doğru yer değiştirmesini ve aşırı dönmesini engeller, dizin hiperekstansiyonu önler, dizin ihtiyacı olan mekanik stabiliteyi sağlar. Eğer ön çapraz bağ ciddi zedelenirse, kişi dizini unstabil hisseder ve boşalma olduğunu belirtir. Aynı zamanda genellikle ani ve ciddi ağrı, dizde şişme, diz üzerine ağırlık vermede zorluk gibi semptomları da görebiliriz. Yaralanmanın tipine ve şiddetine bağlı olarak dizdeki diğer yapılarda da zedelenme olabilir. Menisküler, iç-dış yan bağlar, arka çapraz bağ, dizdeki kıkırdak ve kemik yapı zedelenebilir.
ÖÇB değişik mekanizmalarla yaralanabilir, ancak en sık olarak, ayak ve bacak yerde sabit iken vücudun dönmesi ya da diz üzerine düşme sonucu bağda yaralanma görürüz.
Uygulanacak tedavi, zedelenmenin ne kadar ciddi olduğuna ve iyileştikten sonra kişini ne kadar aktif bir yaşam süreceğine bağlıdır. Tedavideki ana hedeflerimiz; normal eklem anatomisini oluşturmak, statik-dinamik diz stabilitesini sağlamak, dizin çevresindeki ana kasları kuvvetlendirmek, aerobik kondisyonu ve psikolojik iyilik halini sağlamak, iş ve spora mümkün olan en kısa sürede dönmesini ve ÖÇB yırtığı öncesi aktivite düzeyine ulaşmasını sağlamaktır.
Ön çapraz bağ yaralanması olduğu durumlarda, kişi mutlaka yaptığı aktiviteyi bırakmalı, diz çevresine buz uygulaması yapılmalıdır. Doktor tarafından değerlendirilip, MR gibi görüntüleme araçları ile kesin tanı konulana kadar kişi mümkün olduğunca yaralanan diz eklemi üzerine yük vermekten kaçınmalıdır. Gerekli incelemeler ve muayene bulguları sonucu tanı konulduktan sonra, cerrahi mi konservatif tedavi mi uygulanması gerektiği hastaya özel bir şekilde karar verilmelidir. Bu kararın verilmesinde dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlar, kişinin yaşı ve aktif spor hayatının olup olmadığıdır. Eğer ameliyat kararı verildiyse şunu da unutmamalıyız ki ameliyatın başarısı ancak iyi bir fizyoterapi ile mümkündür.
Rehabilitasyon Programının Temel Komponentleri
- Başlangıçta koltuk değneği kullanılarak ağırlık verilmez.
- Buz uygulaması ve bandajlama yapılması gerekebilir.
- Gerekli görülen durumlarda dizlik kullanımı önerilir.
- Erken dönemde ödem kontrolünü sağlamak için tedaviler uygulanmalıdır.
- Uzun vadede amacımız, kişinin zedelenme öncesi aktivite seviyesine kavuşmasıdır. Buda dizin stabilite ve fonksiyonuna bağlıdır.
- Diz rehabilitasyon programında, elektroterapi uygulamaları, manuel terapi yaklaşımları, eklem hareket açıklığı egzersizleri, kuvvetlendirme egzersizleri, esneklik egzersizleri, pliometrik egzersizler, proprioseptif eğitim, aerobik kondüsyon çalışmaları yer almaktadır.