Yaşlanma ile birlikte vücutta bir takım fizyolojik değişiklikler oluşur. Bu değişikliklerle birlikte çeşitli hastalıkların da eklenmesi ağrı, hareket kısıtlılığı ve sosyal hayata katılımın azalmasına sebebiyet verir. Bu durumlarda bireyin yaşam kalitesinin düşmesi de kaçınılmazdır.
Geriatrik rehabilitasyon; yaşlı kişilerde fizyolojik kayıp ve hastalığa bağlı gelişen fonksiyonel kötüleşmenin önlenmesini, geciktirilmesi ya da en aza indirilmesi veya tersine çevrilmesi amacı ile oluşturulan özel programlardır.
Tüm rehabilitasyon programlarında olması gerektiği gibi geriatrik rehabilitasyonda da programın kişiye özel hazırlanması başarı oranını arttırır. Yakın ve uzak hedefler belirlenerek kişinin istekleri göz önüne alınarak rehabilitasyon programı oluşturulmalıdır.
Türk geriatri derneğinin de üzerinde durduğu geriatrik rehabilitasyon ilkeleri ve evreleri;
- Kişinin işlevsel düzeyini belirlemek,
- Değişen fizyolojik kapasitesini dikkate almak,
- Ailenin ve kişinin beklentilerini belirleyerek hedef oluşturmak,
- Psikolojik durumu belirleyerek motivasyon kaynakları planlamak,
- Birbirini tetikleyen birçok unsur olduğunu göz ardı etmemek,
- Kaybedilen işlevin tekrar kazanabileceğini bilmek ve inanmak,
- İlerlemenin yavaş olabileceğini kabul etmek,
- İlaç kullanımını minimumda tutmak,
- Hareketsizliği önlemek,
- Egzersiz programını günlük yaşama entegre edilecek düzeyde, karmaşıklıktan uzak planlamak olarak sıralanabilir.
Fiziksel olarak kaybedilen hareket açıklığının kazanılmasının yanı sıra düşme riskine karşı denge çalışmaları da yapılır ve güvenli düşme şekli öğretilir. Yapılan çalışmalarda düzenli tekrarlanan denge egzersizlerinin geriatrik hastalarda düşme sıklığını ve korkusunu azalttığı ispatlanmıştır.
Bunların yanı sıra yakın yaşlara sahip geriatrik kişilerde grup halinde yapılan egzersizler psikolojik destek, sosyal hayata dönüş için büyük önem taşımaktadır.
Germe egzersizleri ile hareketsizlikte kısalan kasların rahatlamasını sağlayarak günlük hareketlerinde kişinin daha rahat olması amaçlanır. Rahatlayan kaslar sayesinde eklemler de rahatlayarak vücut kontrolünün sağlanması daha da kolaylaşır.
Geriatrik egzersizleri de en önemli konu aerobik egzersizlerdir. Solunum kapasitesi ve vücuda yeterli oksijenin sağlanması amacı ile geriatrik kişilerde nefes kontrolüne çok dikkat edilmelidir. Her insan zorlandığı egzersizde nefesini tutma eğilimindedir. Bu durum kişinin hareketi daha kolay yaptığını düşündürse de dokulara yeterli oksijenin gitmemesi durumunda özellikle geriatrik kişilerde tansiyon problemi, baş dönmesi gibi istenmeyen görülebilir. Kişinin egzersize olan toleransı basitçe egzersizi yaparken rahatça konuşabilmesidir.
Hem kardiovasküler hem de kemik yoğunluğunun artması için yürüme, bisiklet (sabit) gibi egzersizler de geriatrik hastalarda oldukça önemlidir.
Tai Chi Chuan egzersizleri birçok yöne ağırlık kaydırma, vücudun düzgünlüğü hakkında bilinci artırma, hareketlerin çok yönlü koordinasyonu ve ek olarak düzenli solunumu kapsamaktadır. Bu egzersizlerin yaşlılarda denge ve esnekliği düzelttiği ayrıca güven duygusunu da artırdığı görülmektedir.
Her yaşa uyarlanabilen pilates egzersizleri geriatrik hastalarda da esneklik, denge ve kas kuvveti için tercih edilebilecek bir prensiptir.
Kişilerin istekleri ile fizyoterapistlerinin beraber oluşturdukları ve haftada 2-3 kez, 30-40 dk’lık hafif-orta yoğunluktaki egzersiz programının faydalarını şöyle sıralayabiliriz.
- Kas kütlesini artırır,
- Kemik kütlesini artırır,
- Mental zindelik sağlar,
- Immün fonksiyonları düzeltir,
- Ağrının azalmasına yardımcı olur,
- Kırık riskini azaltır,
- Obezite, diyabet, hipertansiyon ve hiperlipidemiyi olumlu yönde etkiler .
Herkesin hareket halinde olduğu nice sağlıklı günler dileriz.
Natal Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi
